Dzień Kobiet w prawie pracy – 10 najważniejszych uprawnień pracujących pań

Poszanowanie prywatności, zakaz dyskryminacji, urlopy, dodatkowe przerwy w pracy i dni wolne – polskie prawo pracy przewiduje szereg uprawnień dla pracujących kobiet. Przed przypadającym 8 marca Dniem Kobiet Barbara Nieszporek i Aleksandra Brzezina – ekspertki z działu rachunkowości Grupy Gumułka – przygotowały zestawienie 10 najważniejszych takich uprawnień.

1. ZASADY REKRUTACJI
Wiele ofert na rynku pracy zostaje skierowane tylko i wyłącznie do mężczyzn. Zdarza się, że podczas rozmów rekrutacyjnych kobietom zostają zadane pytania dotyczące stanu cywilnego, planów dotyczących macierzyństwa lub nawet tego, czy nie są w ciąży. Tego typu praktyki są niedozwolone. Pracodawcy powinni również pamiętać, że w ogłoszeniach rekrutacyjnych niedozwolone są stwierdzenia wprost o poszukiwaniu na dane stanowisko wyłącznie mężczyzn lub wyłącznie kobiet (chyba, że oznaczenie płci występuje ze względu na przepisy prawa, lub praca może być uciążliwa lub szkodliwa dla zdrowia kobiet).

2. ZAKAZ DYSKRYMINACJI
Niedopuszczalne jest dyskryminowanie kobiet ze względu na płeć lub rodzicielstwo. Pracodawcy powinni wystrzegać się:

• nierównego ukształtowania wynagrodzenia za wykonywaną taką samą pracę,
• pomijania przy awansie lub przy przyznaniu świadczeń związanych z pracą,
• nietypowania kobiet do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe.

Warto też pamiętać, że każdy pracownik doświadczający dyskryminacji ma prawo wystąpić na drogę sądową z pozwem o odszkodowanie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

3. PRACE WZBRONIONE
Prawo pracy daje kobietom szczególną ochronę ze względu na spodziewane macierzyństwo. Pracownica w ciąży:

• nie może zostać zatrudniona przy pracach, które mogą być szkodliwe dla jej zdrowia i zdrowia dziecka,
• wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy przez pracodawcę może się odbyć tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy zachodzą przesłanki do zwolnienia dyscyplinarnego, a reprezentująca ją zakładowa organizacja wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy lub w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji;
• kobieta nie może zostać zatrudniona w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, ani też zostać oddelegowana poza stałe miejsce pracy;
• ma prawo do zwolnienia od pracy na czas wykonania zaleconych przez lekarza badań lekarskich przeprowadzanych w związku z ciążą, jeżeli nie mogą one być przeprowadzone poza godzinami pracy. Pracownicy przysługuje wtedy pełne wynagrodzenie;
• w przypadku stwierdzenia niezdolności związanych z ciążą do wykonywania dotychczasowych obowiązków przez pracownicę, pracodawca jest obowiązany zapewnić jej inne zadania, zaproponować inne stanowisko. Pracownica zachowuje jednak wynagrodzenie o dotychczasowej wysokości. Jeżeli przeniesienie do innej pracy spowoduje obniżenie wynagrodzenia, należy jej się dodatek wyrównawczy, a po powrocie z urlopu macierzyńskiego kobieta ma prawo powrócić do uprzednio wykonywanej pracy. Dodatek wyrównawczy powinien być wypłacany przez okres, w którym pracownica wykonywała wskazaną przez pracodawcę pracę, skutkującą obniżeniem wynagrodzenia. Jego wysokość odpowiada różnicy pomiędzy wynagrodzeniem wypłacanym pracownicy przed przeniesieniem jej do innej pracy, a pensją otrzymywaną po przeniesieniu na nowe stanowisko lub otrzymywaną po skróceniu czasu pracy ze względu na ciążę.

4. WYNAGRODZENIE ZA L4
Jeżeli kobieta w ciąży ma problemy zdrowotne, może przedstawić pracodawcy zwolnienie lekarskie.
Za czas niezdolności do pracy otrzyma wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy płatny w wys. 100 % postawy zasiłku wyliczonej z ostatnich 12 miesięcy.

5. URLOP MACIERZYŃSKI
Najważniejszym przywilejem pracującej mamy jest przysługujący jej urlop macierzyński. Jego długość określa się następująco:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• od 31 do 37 tygodni – w przypadku urodzenia dwójki lub więcej dzieci.

Pracownica nie ma obowiązku wykorzystywać całego urlopu macierzyńskiego. Zrezygnować z dalszej części można po 14 tygodniach trwania tego urlopu. Kodeks pracy gwarantuje wypłatę zasiłku macierzyńskiego przez cały okres urlopu macierzyńskiego.

6. URLOP RODZICIELSKI
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, pracownica ma prawo do urlopu rodzicielskiego. Jego wymiar wynosi 32 tygodnie, niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Urlop rodzicielski można wykorzystać od razu w pełnym wymiarze lub maksymalnie w czterech częściach. Jest też możliwość późniejszego wykorzystania 16 z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego, do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat.

Pracownica przebywająca na urlopie rodzicielskim zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Co istotnie, urlop rodzicielki przysługuje zarówno matkom, jak i ojcom.

7. URLOP WYCHOWAWCZY
Po okresie urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego, pracownica może skorzystać z bezpłatnego urlopu wychowawczego. Wymiar tego urlopu to 3 lata, które mogą zostać podzielone na maksymalnie pięć części. Nie może on jednak trwać dłużej niż do momentu ukończenia przez dziecko 6 roku życia. Podczas urlopu wychowawczego pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę. Rozwiązanie umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy, a także gdy zaistnieją przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Podobnie jak w przypadku urlopu rodzicielskiego, z urlopu wychowawczego mogą też skorzystać mężczyźni.

8. WYJAZD SŁUŻBOWY
Pracodawca nie może narzucić wyjazdu służbowego osobie zatrudnionej, która opiekuje się dzieckiem, do ukończenia przez nie czwartego roku życia. Oczywiście może ona jeździć w delegacje, lecz trzeba uzyskać od niej na to zgodę. Pracownica (lub pracownik) opiekująca się dzieckiem do lat czterech musi złożyć oświadczenie o zamiarze korzystania lub nie z uprawnienia do odmowy wyjazdu w delegację. Włącza się je do akt osobowych pracownika (w części B).

Pamiętajmy, że taką ogólną zgodę podwładny może w każdej chwili odwołać. Pobranie oświadczenia ma ułatwić wyjazdy służbowe (nie ma konieczności każdorazowo uzyskiwać zgody na wyjazd), nie może jednak ograniczać swobodnego korzystania z uprawnienia do odmowy wyjazdu.

9. DODATKOWE 2 DNI WOLNE
Pracownicy przysługuje także zwolnienie od pracy w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem do lat 14, w wymiarze 2 dni robocze lub 16 godzin w każdym roku kalendarzowym. Wymiar zwolnienia jest stały i nie zależy od liczby wychowywanych dzieci.

10. PRZERWA NA KARMIENIE
Pracownicy karmiącej dziecko piersią zatrudnionej w dobowym wymiarze czasu pracy powyżej 6 godzin dziennie przysługuje prawo do dwóch półgodzinnych przerw wliczanych do czasu pracy lub dwóch 45-minutowych przerw w pracy – gdy karmione jest więcej niż jedno dziecko. Na wniosek karmiącej matki przerwy mogą być udzielane łącznie.

Opracowały: Aleksandra Brzezina i Barbara Nieszporek.
Grupa Gumułka

Photo credit: vernieman via Foter.com / CC BY